Του Emmanuel Le Roy Ladurie*
Θα ξεκινήσω αυτό το σηµείωµα ως ιστορικός. Από την εποχή που µε τόσο ταλέντο ο δάσκαλός µου Φερνάν Μπροντέλ στο βιβλίο του «Η Μεσόγειος και ο µεσογειακός κόσµος την εποχή του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας» ζωντάνεψε τον µεσογειακό χώρο έως σήµερα γίνεται εκ νέου προφανές το πολιτικό διακύβευµα της Μεσογείου για τη Γαλλία. Η κυριαρχία στον Νότο κρατούσε ακόµα τον 16ο αιώνα, το επιβεβαίωνε στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη η δυναστεία των Αψβούργων που προοδευτικά είχε αποµακρυνθεί από τις αρχικές αυστριακές και τις φλαµανδικές της βάσεις.
Λίγο πιο ανατολικά, αρκεί να θυµηθούµε ως απόδειξη αυτής της µακράς λατινικής κυριαρχίας τη σπουδαία ιταλική ζωγραφική της Αναγέννησης. Από την πλευρά της, η Γαλλία, που ακόµα βραδυπορούσε, δεν θα εγκατέλειπε τη γοτθική, ξεπερασµένη πλέον αρχιτεκτονική προς όφελος των ρωµαϊκών, αν όχι και των ελληνικών µοντέλων, παρά µόνο καθυστερηµένα, µετά το 1530-1540. Οι µεγάλες ωκεάνιες ανακαλύψεις του 15ου και 16ου αιώνα προς την Ινδία, την Αµερική, τον Ειρηνικό είναι έργο ιταλών και ιβήρων θαλασσοπόρων.
Ένα δεδοµένο όµως που επιβλήθηκε προοδευτικά είναι η αναστροφή της Γηραιάς Ηπείρου προς Βορράν εις βάρος των µεγάλων θαλάσσιων περιοχών του Νότου: σκέπτοµαι την ήδη πολύ αρχαία εγκαθίδρυση στο Παρίσι µιας ισχυρής µοναρχίας των Καπετιέν· σιγά σιγά «καταβρόχθισε» το Μιντί, το Λανγκεντόκ στην εποχή της Σταυροφορίας εναντίον των Αλβιγηνών, την Προβηγκία στο τέλος του Μεσαίωνα, τα νοτιοδυτικά, την επαύριο του Εκατονταετούς Πολέµου. Μέσα στη φούρια αυτή και µακροπρόθεσµα, οι µοναρχίες µας, έπειτα η ∆ηµοκρατία, εγκαθιδρύθηκαν στην Αλγερία, στην Τυνησία, στο Μαρόκο µεταξύ 1830 και 1925. Ηταν εφήµερες κατακτήσεις, αν και γλωσσικά αποδείχθηκαν αρκετά επίµονες.
Πάντα ο Βορράς... Στην Ιταλία, ο πολιτικός Καβούρ από το Πεδεµόντιο καταστρέφει δίχως ενδοιασµούς στη διάρκεια της γαλλικής ∆εύτερης Αυτοκρατορίας όλα τα πριγκιπάτα και τις µικρές µοναρχίες της χερσονήσου προς όφελος της αχόρταγης δυναστείας της Σαβοΐας· η δυναστεία αυτή εγκαταστάθηκε στη Ρώµη και µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο ήλεγχε µια σηµαντική έκταση από την κοιλάδα της Αόστα έως τη Λαµπεντούζα και την Παντελερία. Η Γερµανία του Γουλιέλµου Β’, πριν από το 1914, επιχείρησε να βάλει το ένα πόδι στο Μαρόκο και το άλλο στη Μέση Ανατολή βασιζόµενη στην οθωµανική συµµαχία. Η Αγγλία ήλεγχε τον δρόµο των Ινδιών µέσω του Γιβραλτάρ, της Μάλτας και της ∆ιώρυγας του Σουέζ· η τελευταία ήταν έργο ενός εξέχοντος Γάλλου, του Φερδινάνδου ντε Λεσέψ. Υπάρχουν κι άλλα παραδείγµατα της προέλασης των δυνάµεων του Βορρά προς Νότον: ας θυµηθούµε απλώς την άφιξη των Βίκινγκς ή καλύτερα των Νορµανδών στη Νότια Ιταλία, συµπεριλαµβανοµένων των νησιωτικών περιοχών. Όσο για τη σύγχρονη, χριστιανική και µεταχριστιανική Ισπανία, αυτή οφείλει την ύπαρξή της στη Ρεκονκίστα, η οποία άρχισε από τον Βορρά, από το πριγκιπάτο της Αστούριας. Ο ηττηµένος, πάντως, έχει συµβεί µερικές φορές να κυριεύσει ειρηνικά τον υπερήφανο κατακτητή του: η Γαλλία κατέλαβε τον Νότο «της», όµως οι περιοχές της Ακουιτανίας συνιστούν σήµερα πόλο έλξης ιδιαίτερα δραστήριο οικονοµικά για τους συνταξιούχους, τους ερασιτέχνες των εξοχικών κατοικιών, τους ξανθούς γερµανούς τουρίστες, συµπεριλαµβανοµένων των γυµνιστών στο Καπ ντ’ Αγκντ. Σηµαντικό κοίτασµα θέσεων εργασίας… Οι Αλγερινοί, που άλλοτε εποικίστηκαν από τον Κάρολο Ι’ και τον Λουδοβίκο - Φίλιππο, έρχονται µε τη σειρά τους σήµερα να εποικίσουν τα µπανλιέ µας µε το κεφάλι ψηλά. Οι Άραβες και άλλοι δισεκατοµµυριούχοιπεριφρονούν τη Γαλικία και εγκαθίστανται θριαµβευτικά στην Ανδαλουσία.
Οι παλιές µας κτήσεις δίνουν τον τόνο, οι σκανδιναβοί λουόµενοι είναι στην Τζέρµπα και ο Μπερνάρ Ανρί-Λεβί βασιλεύει στο Μαρακές.
Γενικά, ακόµα και εκτός Μεσογείου, τα νότια και ηλιόλουστα θέλγητρα υπερέχουν. Εντούτοις, η γηραιά Ευρώπη, όσο ηλιόλουστη κι αν είναι επί του παρόντος, αιφνιδιάζεται από την ανάδυση της αραβικής επανάστασης στα νότια και ανατολικά της Μεσογείου.
Βρισκόµασταν ακόµα στην εποχή του κατακτητή ισλαµισµού, όπως στην «Ωραία Ελένη» του Οφενµπαχ. Όλοι αυτοί οι γενειοφόροι που προελαύνουν… Κι έπειτα, η σκηνή περιστρέφεται. Οι νεαροί διαδηλωτές, από το Μαρόκο έως τη Συρία (χωρίς να ξεχνάµε το Αντεν και ορισµένα εµιράτα), δηλώνουν δηµοκράτες – και όντως πολλοί από αυτούς είναι κιόλας.
Σε αυτό που ήταν άλλοτε η τυνησιακή αντιβασιλεία, ο Μπεν Αλι καταθέτει πλέον τα όπλα. Σε µια Αίγυπτο η οποία αριθµούσε, πριν από όχι και πολύν καιρό, 40 εκατοµµύρια κατοίκους που έχουν γίνει σήµερα 84, οι φοιτητές και άλλοι πολλοί ανάγκασαν τον Μουµπάρακ να υποχωρήσει, µε τον στρατό να κρατά υποδειγµατική στάση. Αυτές οι δύο χώρες που είχαν δοξάσει κάποτε την Καρχηδόνα και τους φαραώ γράφουν µια νέα σελίδα, προς το παρόν ένδοξη, στη µακρά τους ιστορία.
Αυτό που κανείς δεν είχε προβλέψει γίνεται πραγµατικότητα, οι φοιτητικές µάζες που µεγάλωσαν τόσο πολύ εδώ και δεκαετίες αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Αλλού όµως ο σύγχρονος εξοπλισµός των δυνάµεων καταστολής κάνει ακόµα κουµάντο. Ώς πότε; Ο Καντάφι είναι γενάρχης αυτής της απίστευτης καινοτοµίας, της χρήσης δηλαδή πολεµικών αεροπλάνων εναντίον των διαδηλωτών στους δρόµους και στα βουλεβάρτα. Η δυναστεία Ασαντ υφίσταται την ατίµωση, για ακόµα µια φορά, απέναντι σε άοπλους Σύρους.
Τι θα συµβεί; Η µεσογειακή πολιτική της Γαλλίας θα κάνει κάποια διαφορά; Αφήνω την απάντηση σε ανθρώπους σοφότερους από µένα, στους ειδικούς του αραβικού κόσµου.
*Ο Emmanuel Le Roy Ladurie είναι µέλος της Ακαδηµίας
Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστηµών της Γαλλίας
Δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ 16/04/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου