Οικονομική κρίση και νέα οικονομική διακυβέρνηση

Της ΛΟΥΚΑ ΚΑΤΣΕΛΗ 

Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης 

Μετά από 53 χρόνια από τη γέννηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποδεικνύεται πιο επίκαιρη παρά ποτέ η ρήση του πατέρα αυτής της πρωτόγνωρης για τα δεδομένα της τότε εποχής «συνέργειας» Ζαν Μονέ «αποδεχόμαστε τις αλλαγές μόνον όταν τις θεωρούμε αναγκαίες. Αλλά το αναγκαίο δεν είναι ορατό παρά μόνο σε περιόδους κρίσης». Σήμερα, που η Ευρώπη βρίσκεται στο κρισιμότερο ίσως σταυροδρόμι της ιστορίας της, η ανάγκη για αλλαγή είναι και ορατή και απαραίτητη για να διασφαλίσει τη βιώσιμη ανάπτυξή της.

 Η ανάγκη δημιουργίας μιας Ένωσης στην Ευρώπη αναδύθηκε από την ανάγκη των κρατών της Γηραιάς Ηπείρου να νιώσουν την ασφάλεια της «οικονομικής συμμαχίας», της μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς, αλλά και της συνοχής λόγω κοινής συλλογικής μνήμης σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο αργότερα.

Με τον ρυθμό που αλλάζουν οι συνθήκες σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι φυσικό να χρειάζεται μια αντίστοιχη προσαρμογή στις συνθήκες συνύπαρξης 27 κρατών στον θύλακο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και να ενδυναμωθούν οι μεταξύ τους δεσμοί, σήμερα που οι διαφορές τους είναι περισσότερες παρά ποτέ. Γιατί με το πέρασμα των χρόνων οι ευρωπαϊκές οικονομίες συντονίστηκαν ως προς το νομισματικό σκέλος- θεωρώντας το ως το πιο σημαντικό- ακολουθώντας όμως αποκλειστικά εθνικές πολιτικές στον δημοσιονομικό τομέα. Η τρέχουσα δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική κρίση της ευρωζώνης αναδεικνύει με σαφήνεια την κρίση της θεσμικής οργάνωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις αδυναμίες του υφισταμένου συστήματος συντονισμού των ευρωπαϊκών πολιτικών, ενώ προκαλεί όλο και πιο έντονους τριγμούς στο αρχιτεκτονικό οικοδόμημα της Ευρώπης. 

Η Ευρωπαϊκή Σύνοδος Κορυφής, που πραγματοποιήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2010, έκανε ένα σημαντικό βήμα προς την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτής της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η συμφωνία για περιορισμένη τροποποίηση της Συνθήκης- η οποία πιστεύω ότι αποτελεί την αυτονόητη και άρα αναγκαία εναρμόνιση με τις σύγχρονες ανάγκες για εύρυθμη λειτουργία ενός συνασπισμού όπως η ΕΕ- θα επιτρέψει τη σύσταση ενός μόνιμου μηχανισμού, που θα ονομάζεται Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας. Η Ελλάδα δικαιούται να είναι υπερήφανη για την προώθηση της ιδέας για έναν μηχανισμό στήριξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έπειτα από πολύ κόπο σήμερα αποδεικνύεται ότι ο μηχανισμός αυτός δεν εξασφάλισε μόνον την απαραίτητη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας, αλλά θα αναδειχθεί ως ο μηχανισμός που θα μπορεί να διασφαλίζει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα στο σύνολο της ευρωζώνης, όποτε αυτό κρίνεται αναγκαίο. 

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επικρότησε επίσης τις προόδους σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να δρομολογηθεί η νέα δεκαετής κοινή ευρωπαϊκή «Στρατηγική για την Ανάπτυξη, την Απασχόληση και την Κοινωνική Συνοχή» («Ευρώπη 2020») με στόχους: ένα υψηλό ποσοστό απασχόλησης, την καταπολέμηση της φτώχειας, τη βελτίωση της εκπαίδευσης, την ενίσχυση της έρευνας, την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση των ενεργειακών προτύπων. 

Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε να επιταχυνθούν οι εργασίες, έτσι ώστε να υιοθετηθεί το νομοθετικό πλαίσιο για την ενδυνάμωση της οικονομικής διακυβέρνησης. Αυτό το νομοθετικό πλαίσιο θα υποστηρίξει θεσμικά την εμβάθυνση της Ένωσης για να μπορέσει να διασφαλίσει ξανά τη συνοχή της, που τελευταία αποκτά όλο και πιο επικίνδυνα κενά. 

Η Ευρώπη χρειάζεται οικονομική διακυβέρνηση ανάλογη με τις φιλοδοξίες της, οι οποίες με τη σειρά τους είναι ανάλογες των προσδοκιών που δημιούργησε η παγκόσμια οικονομία. Στη σημερινή παγκόσμια οικονομία καμία χώρα δεν έχει την πολυτέλεια της κακοδιαχείρισης της οικονομίας της γιατί το κόστος είναι πολύ υψηλό και το βάρος μεταφέρεται τόσο σε άλλες χώρες όσο και σε πιο ευπαθείς κοινωνικές ομάδες. Ο συντονισμός των μακροοικονομικών πολιτικών σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο είναι απολύτως απαραίτητος για να αμβλυνθούν οι εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες μεταξύ των χωρών με ισχυρό νόμισμα. 

Το αίτημα της βιώσιμης ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα είναι σαφές και επείγον για όλα τα κράτη-μέλη: Ή θα αφήσουμε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να καταρρεύσει ή θα πρέπει να το ενισχύσουμε δραστικά με νέα οικονομική διακυβέρνηση και στόχο την πραγματική οικονομική σύγκλιση και όχι μόνο τη νομισματική σύγκλιση. Γι’ αυτό απαιτείται ταυτόχρονα με τη δημιουργία του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας η θεσμοθέτηση της δυνατότητας της Ευρώπης να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές μέσω έκδοσης ευρωομολόγων παράλληλα με τη λειτουργία ενός ισχυρού ταμείου εγγυήσεων και αντι-εγγυήσεων για παροχή ρευστότητας προς επιχειρήσεις που, αν και βιώσιμες, σήμερα πλήττονται από τις αρνητικές συνέπειες του συστημικού κινδύνου που έχει οξυνθεί λόγω της κρίσης. Πάνω από όλα, όμως, απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας ως προς την αντιμετώπιση της δημόσιας πολιτικής για να δημιουργηθούν συνθήκες όχι απλώς ανάκαμψης, αλλά βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς συνοχή και συνέργεια πολιτικών, ιδιαίτερα μεταξύ δημοσιονομικής πολιτικής, πολιτικής απασχόλησης και κοινωνικής πολιτικής. Η διασύνδεση μεταξύ των πολιτικών αυτών και η συνεργασία μεταξύ των θεσμικών οργάνων που τις υποστηρίζουν, δηλαδή του Εco/Fin και του Συμβουλίου Υπουργών Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, αποτελούν προϋποθέσεις για μια ανταγωνιστική και ευημερούσα για όλους Ευρώπη. 

Ο Αλμπερτ Αϊνστάιν είπε ότι στο μέσον των δυσκολιών βρίσκεται πάντα μια ευκαιρία, και οι μεγάλες πολιτικές ή οικονομικές κρίσεις του παρελθόντος δικαίωσαν την άποψή του. Τώρα που η κρίση ανέδειξε τις αναγκαίες αλλαγές, είναι στο χέρι μας να τις μετατρέψουμε σε διαρθρωτικές αλλαγές σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, τις οποίες θα υλοποιήσουμε με συνέπεια για να ενδυναμωθεί και το κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ, αλλά και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. 

Δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2010