...

...

Παρασκευή 7 Ιανουαρίου 2011

Διαχείριση των απορριμμάτων - Θετικά βήματα, ανοιχτά μέτωπα

Του ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗ* 

Αστικά απορρίμματα (ΑΣΑ), βιομηχανικά στερεά απόβλητα, αδρανή απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων, μεταλλευτικά απόβλητα, γεωργικά και κτηνοτροφικά υπολείμματα και παραπροϊόντα, λάσπες από εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών και βιομηχανικών λυμάτων, νοσοκομειακά απόβλητα και άλλα επικίνδυνα ρεύματα αποβλήτων: Η χώρα μας έχει τεθεί ενώπιον των επιτακτικών σύγχρονων απαιτήσεων διαχείρισης του συνόλου αυτών των ρευμάτων, εξαιτίας τόσο της πιεστικής ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όσο και των συσσωρευμένων περιβαλλοντικών και κοινωνικών τάσεων και πιέσεων, επιδεικνύοντας ποικίλα ποσοστά προόδου και επιτυχίας στην αντιμετώπισή τους.
Μέσα σε αυτό το πάζλ διεργασιών, επιπτώσεων, ευθυνών, υπηρεσιών και συναλλαγών, όπου εμπλέκεται το σύνολο των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών φορέων, το ελληνικό σύστημα διαχείρισης στερεών αποβλήτων εμφανίζει το 2009 μεικτά χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν τόσο σε αναπτυγμένα, όσο και σε τριτοκοσμικά περιβάλλοντα και καταστάσεις. 
 Α Στο πλαίσιο ενδεικτικής (σίγουρα και, ευτυχώς, μη εξαντλητικής) αναφοράς ορισμένων θετικών χαρακτηριστικών: Για ένα σύνολο ρευμάτων αποβλήτων έχουν αναπτυχθεί σύγχρονα συστήματα διαχείρισης στη βάση της αρχής «η ευθύνη του παραγωγού» και με σημαντική εμπλοκή της βιομηχανίας, ενώ και η αυτοδιοίκηση εμφανίζει αρκετά φωτεινά παραδείγματα πρακτικών σύγχρονης διαχείρισης, τόσο σε επίπεδο μεμονωμένων ΟΤΑ όσο και ΦΟΔΣΑ (Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων). 
Στη χώρα μας λειτουργεί σήμερα ένας σημαντικός αριθμός Χώρων Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤΑ, περίπου 50), Σταθμών Μεταφόρτωσης (ΣΜΑ, περίπου 15), Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων (ΚΔΑΥ, 22), διαλυτηρίων οχημάτων (περίπου 40), μονάδων ανακύκλωσης αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (3), και μονάδων μηχανικής βιολογικής επεξεργασίας (4). 
Το σύνολο του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου δείχνει να έχει βάλει τη διαχείριση στερεών αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένης, πλέον, και της ενεργειακής αξιοποίησης) στις άμεσες προτεραιότητές του. 
Παράλληλα, σημαντικό μέρος της βιομηχανικής υποδομής (τσιμεντάδικα, χαρτοποιίες, μονάδες παραγωγής βιοντίζελ και κεραμικών, επεξεργασίας τροφίμων και ξύλου, παραγωγής λιπασμάτων και κάδων, σφαγεία κ.λπ.) έχει στραφεί στη διαχείριση, αξιοποίηση και χρήση απορριμματογενών πόρων (σε μορφή πρώτων υλών και καυσίμων). 
Β Παράλληλα, όμως, παραμένουν (και ενίοτε διογκώνονται) πολλά μέτωπα και ζητήματα. Ενδεικτικά πάλι, αναφέρονται ορισμένα: Σε πολλές περιοχές οι περιφερειακοί σχεδιασμοί ΑΣΑ έχουν παραμείνει στα χαρτιά, η διαχείριση επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων βασίζεται σε προσωρινή αποθήκευση και δαπανηρές εξαγωγές ελλείψει ΧΥΤΕΑ ή άλλων εγκαταστάσεων επεξεργασίας επικινδύνων (με λίγες εξαιρέσεις για συγκεκριμένα βιομηχανικά και νοσοκομειακά), ενώ η συνειδητοποίηση κοινού και φορέων, όπως και η αντίστοιχη αστυνόμευση, είναι ακόμη πλημμελής, με αποτέλεσμα να έχουμε ακόμη πλείστα φαινόμενα ανεξέλεγκτης και παράνομης διάθεσης - απόρριψης που γίνονται ανεκτά από τοπικές κοινωνίες οι οποίες παράλληλα αντιδρούν κοντόφθαλμα και ενίοτε λυσσαλέα σε ορθολογικές προτάσεις. 
Οι χωματερές του παρελθόντος (ΧΑΔΑ) έχουν γενικά περιοριστεί, αλλά σίγουρα θα εξακολουθούν να μας απασχολούν για καιρό ακόμη, ενώ σε μείζον ζήτημα τείνουν να αναδειχθούν τα οικονομικά της διαχείρισης, καθώς βαδίζουμε σαφώς σε κατευθύνσεις αυξημένου κόστους, καθώς και στην ανάγκη μετακύλισης του τελικά στον καταναλωτή-δημότη. 
Πολλά ειδικά ρεύματα αποβλήτων παραμένουν ακόμη ανέγγιχτα και αχαρτογράφητα. 
Γ Στο παραπάνω πλαίσιο, ιδού κάποιες διαπιστώσεις και προτάσεις: 
*Αναλυτική κοστολόγηση υπηρεσιών καθαριότητας (full cost accounting, αξιολόγηση και benchmarking ΟΤΑ και ΦΟΔΣΑ) και επιπτώσεων της διαχείρισης (τέλη πύλης, κοστολόγηση κύκλου ζωής και μεταφροντίδας κλειστών/αποκαταστημένων χώρων, εσωτερικοποίηση εξωτερικού κόστους από μη ορθολογικές και σύγχρονες πρακτικές). 
*Προσεκτικός σχεδιασμός σχημάτων «Πληρώνεις όσο Πετάς» (Pay As You Throw) και κινήτρων μείωσης στην πηγή, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης/ανάκτησης. 
*Ανάπτυξη κέντρων συλλογής, αγοράς και ανταλλαγής υλικών και «ληγμένων» προϊόντων σε κατάλληλα σημεία των πόλεων. 
*Ισορροπημένη εισαγωγή και ένταξη της θερμικής επεξεργασίας και της ενεργειακής αξιοποίησης ΑΣΑ στο υφιστάμενο σύστημα διαχείρισης ΑΣΑ και βιομηχανικών αποβλήτων. 
*Αξιοποίηση του τεράστιου ενεργειακού και οργανικού δυναμικού των γεωργοκτηνοτροφικών αποβλήτων σ' ολόκληρη τη χώρα. 
*Προτυποποίηση απορριμματογενών πόρων (δευτερογενείς πρώτες ύλες, δευτερογενή καύσιμα) προς υποστήριξη της εμπορευσιμότητας και ανταγωνιστικότητάς τους. 
*Ανάπτυξη λεπτομερών εθνικών στατιστικών για τα κάθε είδους στερεά απόβλητα (καθώς μεγάλο μέρος «επίσημων» στοιχείων βασίζεται ακόμη σε προσεγγιστικές εκτιμήσεις). 
*Απόλυτη πληροφοριακή και επικοινωνιακή διαφάνεια όσον αφορά προθέσεις και σχέδια. 
*Έγκαιρη διάγνωση διαφαινόμενων κρίσεων. Το πρόσφατο πάθημα της Νάπολης πρέπει να γίνει μάθημα πρωτίστως σε εμάς προκειμένου να μη γίνει και σε εμάς πάθημα. Εξάλλου έχουμε άφθονα δικά μας παθήματα (π.χ. «Κουρουπητός») από τα οποία έχουμε μάθει και έχουμε να μάθουμε περισσότερα. 
*Ανάπτυξη έξυπνων αποκεντρωμένων λύσεων σε ειδικές περιπτώσεις (απομακρυσμένες αγροτικές/ορεινές περιοχές, νησιά). 

*Ο ΑΒΡΑΑΜ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Μηχανολόγων-Μηχανικών του ΑΠΘ. 
Δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία 26/07/2009

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου