Δημοκρίτειο: η πανεπιστημιακή μεθόριος

Γράφει η ΜΑΡΘΑ ΠΥΛΙΑ* 

Το Δ.Π.Θ, Πανεπιστήμιο που εκτείνεται σε ολόκληρη τη Θράκη, από την Ορεστιάδα, την Αλεξανδρούπολη και την Κομοτηνή ως την Ξάνθη, αποτελεί όχι μόνο την εισαγόμενη ελίτ μιας παραμεθορίου κοινωνίας, αλλά, όπως ψιθυρίζεται από επίσημα και ανεπίσημα χείλη και τη «βαριά βιομηχανία» της. Άμεσα λοιπόν επιφορτισμένο με την εύκολη ενίσχυση μιας προβληματικής οικονομίας, αλλά και υπόγεια παγιδευμένο στην εξυπηρέτηση «εθνικών» στόχων, το Δ.Π.Θ. υπέκυψε στην εσωστρέφεια και τον «εθνικά» επωφελή συντηρητισμό της περιβάλλουσας πραγματικότητας. Η ύπαρξη της μουσουλμανικής μειονότητας χρησιμοποιήθηκε από τα συνήθη πολιτικά κέντρα διασποράς φόβου ως η διαρκής απειλή για την επιβίωση και την ανάπτυξη της Θράκης και έτσι μειονότητα και πλειονότητα βρέθηκαν περιχαρακωμένες και ως εκ τούτου υποκείμενες σε οικονομικό και πολιτισμικό μαρασμό.
 Σε αυτούς τους όρους η επικοινωνία ανάμεσα στην παραγωγή των (κοινωνικών ιδίως) επιστημών και τα αιτούμενα της παραμεθορίου κοινωνίας δεν ήταν εύκολη: Είναι γνωστά τα προβλήματα που αντιμετώπισε στα πρώτα του βήματα το πρόγραμμα για την εκπαίδευση των μουσουλμανοπαίδων και δεν είναι καθόλου σπάνιο ακόμη και σήμερα, προοδευτικές αντιλήψεις και πρακτικές που διαχέονται από την επιστημονική κοινότητα, να προσκρούουν στους αντιδραστικούς θύλακες που παρασιτούν, για να στηρίξουν εκ του ασφαλούς τη δική τους απρόσκοπτη ανέλιξη στις ιδεολογικές δεξαμενές της πατρίδας και της θρησκείας. 

Εδώ ακριβώς εγγράφεται και η θλιβερή αντίδραση των «αγανακτισμένων πολιτών» πριν από δύο περίπου χρόνια που -όπως αφηγούνται οι φοιτητές στον Σταμάτη Σακελλίωνα - επιχείρησαν (ανεπιτυχώς) να τρομοκρατήσουν και έτσι να καταστείλουν τις φοιτητικές κινητοποιήσεις που όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, πυροδότησαν και στην Κομοτηνή, η δολοφονία του Γρηγορόπουλου και η αμφισβήτηση του άρθρου 16. Εδώ, εμπίπτει και η δυσπιστία απέναντι στην ουσιαστική πολιτικοποίηση, τον διεκδικητικό διάλογο και τις συνδικαλιστικές ελευθερίες που ποινικοποιούνται δια της πλαγίας οδού, ακόμη και εντός των τειχών του Δημοκρίτειου. 

Προκαθορισμένο λοιπόν μέσα στις παραπάνω συνθήκες το Δ.Π.Θ αυτοπεριορίστηκε, και το χειρότερο, υπέπεσε σε ακραία αυταρχικές συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα η απόφαση της Συγκλήτου (38/638/ της 22ας Απριλίου 2010) που εγκάλεσε ομόφωνα το προεδρείο της ΠΟΣΔΕΠ για προσβολή του πανεπιστημιακού αυτοδιοίκητου, όταν παρενέβη για να υποστηρίξει την αποκατάσταση της ακαδημαϊκής λειτουργίας που δεινοπαθούσε στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Πανεπιστημίου. 

Όμως σήμερα το μνημόνιο και μέσα στο πλαίσιο αυτό το κείμενο διαβούλευσης του Υπουργείου Παιδείας που ακολούθησε, έχουν προκαλέσει το αναπάντεχο: Κατόρθωσαν να συσπειρώσουν επί της αρχής τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας -ανεξαρτήτως θεσμικού ρόλου- και ακόμη να στρέψουν ευνοϊκά την τοπική αστική κοινωνία προς το πανεπιστημιακό κίνημα που μέχρι χθες έβλεπε ως εισαγωγέα «καινών δαιμόνων». Καθώς, όπως και η υπόλοιπη χώρα και μάλιστα οι επαρχιακές πόλεις που στηρίζονται οικονομικά στα Πανεπιστήμια που φιλοξενούν, πλήττεται και η ίδια τραγικά από το μνημόνιο και από την συνακόλουθη οικονομική δυσκολία των φοιτητών. 

Είναι χαρακτηριστική λοιπόν και σαφής η αντίθεση απέναντι στο κείμενο διαβούλευσης του Υπουργείου Παιδείας, τόσο στη συνέντευξη του πρύτανη του Δημοκρίτειου, όσο και στις τοποθετήσεις των φοιτητών: Είναι κοινά αποδεκτή και από τις δύο πλευρές η αντισυνταγματικότητα που χαρακτηρίζει τις προτάσεις του κειμένου διαβούλευσης, η αδιαπραγμάτευτη σημασία του δημόσιου χαρακτήρα του Πανεπιστημίου και το απαραβίαστο του πανεπιστημιακού ασύλου. 

Ο Ενιαίος Σύλλογος Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δ.Π.Θ. σε ψήφισμά του έχει απερίφραστα καταθέσει την αντίθεσή του απέναντι στις προτάσεις του κειμένου διαβούλευσης, δίπλα στην πανεπιστημιακή κοινότητα του Δημοκρίτειου, αλλά και την γενικευμένη αντίρρηση που εξελίσσεται σε πανελλήνια κλίμακα. Έχει καταγγείλει την αποκαθήλωση του άρθρου 16 που επιχειρείται πλάγια με τη σχετικοποίηση της μισθοδοσίας των μελών ΔΕΠ και την αναγκαστική στροφή τους σε αγοραίες συνθήκες. Έχει επισημάνει τους τραγικούς κινδύνους για την επιστημονική έρευνα που επιφυλάσσει η παραπάνω ενδεχόμενη πραγματικότητα αλλά και η εργαλειοποίηση των πτυχίων ανάλογα με τους ρυθμούς απορροφητικότητας της αγοράς. Έχει αντιταχθεί στη μαζική υποβάθμιση των πανεπιστημίων και στη σχεδιασμένη ανάδειξη ελάχιστων εξ αυτών –ως ιδρυμάτων «Αριστείων»– ελεγχομένων όμως πλήρως από τις επιχειρήσεις, έχει μεταξύ άλλων καλέσει όλους όσους συστρατεύονται με τις κυβερνητικές προτάσεις να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, επειδή εν προκειμένω δεν διακυβεύεται η παρούσα συγκυρία, αλλά το μέλλον των ελληνικών πανεπιστημίων και η βιωσιμότητά τους. 

Άλλωστε η ίδια η πανεπιστημιακή κοινότητα που μέχρι σήμερα πρωτοστατούσε στον αγώνα για την διασφάλιση των όρων της νομιμότητας εντός της ακαδημαϊκής λειτουργίας, αυτή ακριβώς πρωτοστατεί και σήμερα για την απόσυρση του κειμένου διαβούλευσης που εισάγει την υποταγή του ελληνικού Πανεπιστημίου στα κελεύσματα της αγοράς. Σε κάθε περίπτωση παραμένει ως πολιτική επιταγή και ηθική υποχρέωση, η αξιοποίηση της ευρύτερης κοινωνικής συναίνεσης ενάντια στη ψήφιση των αποδομητικών αλλαγών που συλλήβδην προαναγγέλλονται. 

*Η Μάρθα Πύλια διδάσκει Οθωμανική Ιστορία και είναι μέλος του ΔΣ του Ενιαίου Συλλόγου Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ 

Δημοσιεύθηκε στο ένθετο της ΑΥΓΗΣ, ΠΑΙΔΕΙΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ 02/01/2011