Η πολιτική της χειραγώγησης ως τηλεθέαμα

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΟΥΣΗ*

Γιατί η οικονομική κρίση αντιμετωπίζεται από τους πολίτες παθητικά, προς το παρόν; 

Διότι μεταξύ άλλων η καπιταλιστική πολιτική παραμορφώνεται από την ιδιωτική TV σε θέαμα, κι έτσι δεν γίνεται αντιληπτή στην κοινωνία ως το κύριο αίτιο της κρίσης. 

Η πολιτική του θεάματος αποδομεί το δημόσιο/κοινωνικό και το ανάγει σε θέαμα πολιτικοφανούς περιπτωσιολογίας του ιδιωτικού. Η TV παρουσιάζει την πολιτική ως ένα κοινωνικά ασύνδετο μωσαϊκό ιδιωτικών υποθέσεων αποστειρωμένο από ταξικές αντιθέσεις.
Οι πολιτικοί προβάλλονται αποκομμένοι από τους ψηφοφόρους τους και απενοχοποιημένοι από τις κοινωνικές επιπτώσεις των νόμων που ψηφίζουν. Η αποπολιτικοποίηση και η ιδιωτικοποίηση του κοινωνικού γίγνεσθαι προωθείται με το κατάλληλο πολιτικό προσωπικό που μανατζάρει η TV. 

Είναι οι τηλε-στάρ πολιτικοί των κομματικών μηχανισμών, που προβάλλονται απενοχοποιημένοι από τις κοινωνικές επιπτώσεις των νόμων που ψηφίζουν, καθώς και οι γκλαμουράτες πολιτικές ψηφοπαγίδες του συστήματος, ων ουκ έστι τέλος: ενδεικτικά από τη σόου μπιζ, Η. Ψινάκης, Β. Τριφύλλη, Μ. Τζομπανάκη, Π. Ζούνη, Γ. Βούρος, Α. Γκερέκου, Ε. Κουντουρά, Γ. Βασιλείου, Ε. Κούρκουλα· από τον αθλητισμό, Β. Κικίλιας, Σ. Σακοράφα, Α. Βερούλη, Γ. Σιγάλας, Π. Φασούλας· από τα ΜΜΕ, Θ. Ρουσόπουλος, Π. Παναγιωτόπουλος, Α. Ντινόπουλος, Γ. Δημαράς, Φ. Πιπιλή, Δ. Κωνσταντάρας... 

Ως γνωστόν, η πολιτικοποίηση του ατόμου διαμορφώνεται μέσα από κοινούς αγώνες με άλλα άτομα για την ικανοποίηση κοινωνικών και ατομικών αναγκών. Η TV, όμως, την αποδομεί με τη διαρκή κουτσομπολίστικη ενασχόλησή της με κοινωνικά ασήμαντες πτυχές της ιδιωτικής ζωής, αποπολιτικοποιώντας τα άτομα με τον υποσυνείδητο εκφυλισμό της κοινωνικής διάστασής τους. Αυτό επιτυγχάνεται π.χ. με τα reality shows κάθε είδους, μέσα από τις τηλε-κλειδαρότρυπες των οποίων τα άτομα από μέλη κοινωνικο-πολιτικά αλληλέγγυων συλλογικοτήτων υποβιβάζονται σε διασκεδαστικές ασημαντότητες. Εκτός αυτού, η θεαματοποίηση της καπιταλιστικής πολιτικής αναπτύσσει στο βουλητικό του τηλεθεατή μια ανελευθερία χωρίς την καταπίεση αυτής των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Είναι πολιτικά χειραγωγική και επιβάλλεται με: Προγράμματα ειδήσεων όπου οι «παρουσιαστές» καθημερινά μας κάνουν τρομοφοβικό πολιτικό φροντιστήριο, σε ένα θέατρο προσυμφωνημένων αντίθετων απόψεων, με προσκεκλημένους «καθηγητές» κομματικούς τηλε-αστέρες του συστήματος. 

Εκπομπές αποπροσανατολιστικής και εκτονωτικής «μαχητικής δημοσιογραφίας» που «ελέγχει» το σύστημα, ιδιωτικοποιώντας μεμονωμένα πολιτικά σκάνδαλα σε ένα σόου φθηνής πολιτικής μαγκιάς, με γλάστρες δευτεροκλασάτους του πολιτικο-δημοσιογραφικού λάιφ στάιλ και επιλεγμένους απλούς πολίτες. 

Την έξωση από τις ειδήσεις της δημόσιας διαβούλευσης για τα ουσιώδη προβλήματα της κοινωνίας (ανισότητες, ανεργία, παιδεία, υγεία) και της εξουσίας (αντιδημοκρατικότητα του κοινοβουλευτικού συστήματος κ.ά.), ώστε να μην αμφισβητείται σοβαρά η ιδεολογία της «ελεύθερης αγοράς». 

Την αποσιώπηση κάθε συλλογικής πολιτικής δράσης (π.χ. τη φετινή πορεία 50.000 ατόμων στην επέτειο του Πολυτεχνείου, τις απεργίες). Τη συστηματική αποδόμηση του κοινωνικού ιστού με την ανάπτυξη κοινωνικού κανιβαλισμού μεταξύ επαγγελματικών κλάδων (π.χ. ιδιωτικού εναντίον δημοσίου, για να εξισωθούν οι μισθοί προς τα κάτω, ή κοινωνίας εναντίον απεργιών, γενικεύοντας συνειρμικά επαγγελματικές εξαιρέσεις). 

Την τηλε-εκπαίδευσή μας, σε ένα κλίμα κοινωνικής παθολογίας, να νιώθουμε ένοχοι και συνυπεύθυνοι για την κρίση και ανίκανοι να την αντιμετωπίσουμε ως κοινωνία παρά μόνο με την προσφυγή μας στην τρόικα.

Και, ενώ η πολιτική του θεάματος συντονίζεται με τη χειραγωγική και προπαγανδιστική δύναμη της τηλεοπτικής εικόνας για να κρατήσει τον αγανακτισμένο πολίτη στο σπίτι του, η ηγεσία της αριστεράς αψιμαχεί με το σύστημα ασυντόνιστα υπό την κοινοβουλευτική θαλπωρή του επαγγελματισμού της. 

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΗΣ είναι Καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου grousis@ath.forthnet.gr

Δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία στις 24/12/2010