Από την ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ
 |
| Ramin Jahanbegloo |
Παρά την εμπειρία του, όμως, απορρίπτει οποιεσδήποτε απλουστευτικές κρίσεις για το Ισλάμ: «Υπάρχει μια αντίληψη που βλέπει το Ισλάμ ως μια θρησκεία που ενθαρρύνει τη βία και την τρομοκρατία, που δεν καταδικάζει στην ουσία την Αλ Κάιντα.
Δεν είναι έτσι· το Ισλάμ είχε πάντα στις τάξεις του στοχαστές που διαπνέονταν από πάθος για τη δημοκρατία, που εμπνέονταν από τα δημοκρατικά ιδεώδη, καταδίκαζαν την τρομοκρατία και κήρυτταν τη μη βία.
Η συνέντευξη
Πρόσφατα γράφατε ότι ίσως έχει φτάσει η στιγμή για την ανάδειξη ενός μουσουλμάνου Γκάντι του 21ου αιώνα. Γιατί είναι σήμερα η σωστή στιγμή;
«Αυτή την περίοδο βλέπουμε ξεκάθαρα τη δύναμη που έχει η μη βίαιη αντίσταση, όπως εκδηλώθηκε στην καρδιά του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου. Είδαμε πόσο ουσιαστικά βοηθάει στην υπονόμευση της κεντρικής αφήγησης της Αλ Κάιντα και του ισλαμικού φονταμενταλισμού και στο άνοιγμα ενός δημοκρατικού πολιτικού χώρου. Αυτός ο χώρος είναι το καλύτερο αντίδοτο στις ιδεολογίες της βίας, την έκφραση των οποίων βλέπουμε σε χώρες όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και το Πακιστάν. Οπως είδαμε στην Αίγυπτο και την Τυνησία, η μη βίαιη αντίσταση παίζει καθοριστικό ρόλο στην κατεύθυνση της μετάβασης από μια αυταρχική ή ωμά καταπιεστική διακυβέρνηση σε μια διακυβέρνηση στη βάση θεσμών πιο δημοκρατικών. Αυτό είναι σαφές ακόμη και όταν δεν έχει πετύχει τους στόχους της, όπως στο Ιράν, όπου παρατηρεί κανείς ότι η μη βίαιη δράση χαρακτηρίζει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, με αποτέλεσμα να φέρνει επανάσταση στην ίδια την έννοια της επανάστασης».
Με ποιον τρόπο;
«Μια εποχή, όταν μιλούσαμε για τις αλλαγές που πρέπει να επέλθουν σε μια χώρα, μιλούσαμε με όρους μαρξισμού - λενινισμού ή καστρισμού και νομίζαμε ότι οι αλλαγές προς το καλύτερο έρχονται μέσω της επαναστατικής βίας. Σήμερα βλέπουμε ότι οι αλλαγές προς το καλύτερο μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από μια διαδικασία που περιλαμβάνει την ηθική δέσμευση στις αρχές και τους θεσμούς της δημοκρατίας, το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διαφάνεια της δράσης. Πιστεύω, λοιπόν, ότι αυτή η διαδικασία της μη βίαιης αντίστασης, όπως την εφάρμοσαν ο Γκάντι και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, σήμερα αποτελεί πηγή κοινωνικού μετασχηματισμού στη Μέση Ανατολή».
Λέτε, δηλαδή, ότι η πολιτική βία βρίσκεται σταθερά σε πορεία απαξίωσης -αυτό συμβαίνει κυρίως στη Μέση Ανατολή;
«Κοιτάξτε, υπάρχουν κοινωνίες όπου κυριαρχεί ακόμη η άποψη ότι η βία είναι ένα μέσο επίλυσης των προβλημάτων. Οταν όμως επιδιώκεις να προσεγγίζεις πολιτικά προβλήματα μέσω της βίας, υποθηκεύεις το δημοκρατικό μέλλον των θεσμών, βάζεις σε κίνδυνο την ίδια τη δημοκρατία. Μια κοινωνία που επιλέγει τη βίαιη αντίσταση υπονομεύει τη δημοκρατία. Αυτό που σήμερα ζούμε στη Μέση Ανατολή -αλλά και στον μουσουλμανικό κόσμο γενικότερα- είναι η ανάδυση του πάθους για τη δημοκρατία. Αυτού του ίδιου πάθους που έχει χαθεί στην Ευρώπη. Τα βίαια επεισόδια που παρακολουθούμε σε ορισμένες φιλελεύθερες ευρωπαϊκές δημοκρατίες στην πραγματικότητα οφείλονται στην αδιαφορία για την πολιτική. Οπου ατονεί το πάθος για τη δημοκρατία, εκεί παρατηρούμε και την άνοδο της βίας, γιατί οι άνθρωποι δεν συμμετέχουν σε δημοκρατικές διαδικασίες για την αλλαγή της κατάστασης. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι διαφορετική. Η Ευρώπη είναι γερασμένη, ενώ το 60% του πληθυσμού των χωρών της Μέσης Ανατολής είναι κάτω των 30 ετών. Οταν μιλάμε για εξέγερση στη Μέση Ανατολή, καλό είναι να θυμόμαστε ότι είναι μια εξέγερση των νέων».
Και αυτό τι σημαίνει για τα χαρακτηριστικά της εξέγερσης;
«Θα έλεγα ότι οι εξεγέρσεις για τις οποίες μιλάμε έχουν ένα μετα-ισλαμικό και μετα-ιδεολογικό χαρακτήρα. Στην Τυνησία, την Αίγυπτο και το Ιράν, η νέα γενιά που βρίσκεται στην πρωτοπορία της εξέγερσης δεν έχει εξοικείωση με τις διδαχές του φονταμενταλιστικού Ισλάμ ή την ιδεολογία του μαρξισμού-λενινισμού. Ταυτόχρονα έχουν μόρφωση και πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, έχουν όλο και περισσότερη ενημέρωση και επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο κι είχαν έτσι μια εκπαίδευση στη δημοκρατία. Αυτές οι συνθήκες βοήθησαν στη γέννηση μιας κοινωνίας των πολιτών. Αυτό που οι νέοι της Μέσης Ανατολής επιθυμούν δεν είναι η υπεράσπιση μιας συγκεκριμένης ιδέας για το πώς οφείλει να είναι ο κόσμος, δεν έχουν ηγέτες συνδεδεμένους με το φονταμενταλιστικό Ισλάμ και αρνούνται να χρησιμοποιήσουν βία. Πολίτες διαφορετικής ταξικής, θρησκευτικής και εθνοτικής καταγωγής συμμετέχουν στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, με κοινό τους αίτημα τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις».
Πολλοί θα έλεγαν ότι είναι ουτοπικό να φαντάζεται κανείς ότι το κίνημα της μη βίας μπορεί να ανατρέψει βίαια καθεστώτα.
«Πρώτα απ' όλα το μη βίαιο κίνημα του Γκάντι δεν έχει καμία σχέση με την παθητική αντίσταση. Η μη βίαιη αντίσταση στην πραγματικότητα είναι μια στάση πολύ ενεργητική, που ενώνει και δραστηριοποιεί τα πολιτικά υποκείμενα προκειμένου να προχωρήσουν σε αποαποικιοποίηση ή σε δημοκρατικές αλλαγές, επιλέγοντας συνειδητά να μη χρησιμοποιούν βίαια μέσα. Συνιστά δυναμική πολιτική παρέμβαση, που καθιστά πιο διαφανείς τις διαδικασίες διακυβέρνησης, την ίδια στιγμή που αναλαμβάνει μια ηθική δέσμευση στο επίπεδο της κοινωνίας και της καθημερινής πολιτικής πρακτικής. Η μη βίαιη δράση έχει δύο πτυχές: η μία είναι η μη βίαιη αντίσταση και η άλλη είναι η πολιτική ανασυγκρότηση για τη δημιουργία δημοκρατικών θεσμών. Αυτή τη στιγμή, στην Τυνησία και την Αίγυπτο, οι πολίτες βρίσκονται μπροστά στην τεράστια πρόκληση της μετάβασης στη δημοκρατία».
Τον περασμένο μήνα, στο Ιράν, στη διάρκεια διαδηλώσεων σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους Αιγύπτιους, οι Αρχές απάντησαν με χρήση βίας και εκτεταμένες συλλήψεις. Αυτό σημαίνει ότι το Πράσινο Κίνημα παραμένει ζωντανό;
«Απολύτως. Η αντίδραση του ιρανικού Πράσινου Κινήματος στις εξεγέρσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία υπενθυμίζει σε όποιους το είχαν υποτιμήσει ότι στο Ιράν παραμένει ζωντανό το κίνημα για τη δημοκρατία και τα πολιτικά δικαιώματα. Παρά τη βάναυση απάντηση του καθεστώτος στους ανθρώπους που βγήκαν στους δρόμους μετά τις προεδρικές εκλογές του 2009, οι εξεγέρσεις στη Μέση Ανατολή έδωσαν θάρρος στην ιρανική κοινωνία των πολιτών, στους νέους και τις γυναίκες, να γίνουν πιο διεκδικητικοί, να υψώσουν ξανά τη φωνή τους».
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 2/04/2001
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου