Ιστορία και Ουτοπία

Tου Θάνου Bερέμη*

Τα εκπαιδευτικά βιβλία της Ιστορίας σκοπό έχουν να δημιουργούν πρότυπα αξιομίμητα από τους νέους ανθρώπους, ώστε αυτοί να ασκούνται στη φιλοπατρία, την αλληλεγγύη και γενικά την αρετή. Καλό είναι όμως να μην συγχέουμε την εκπαίδευση των νέων με την επιστήμη της Ιστορίας. Οσοι προτιμούν την ασφάλεια του παιδικού λίκνου από την περιπέτεια της ωρίμανσης, θα παραμείνουν προσκολλημένοι στις παιδικές τους γνώσεις και αν βρεθούν αντιμέτωποι με τα πορίσματα της Ιστορίας, θα τα απορρίψουν χωρίς πολλή σκέψη.

Οι περισσότεροι απογοητευμένοι από την τηλεοπτική σειρά του ΣΚΑΙ για το «1821», ανήκουν σε εκείνους οι οποίοι συντηρούν ευλαβικά στη μνήμη τους τα μαθήματα του σχολείου για το μεγάλο γεγονός. Οσοι αντίθετα ασχολήθηκαν με τις ποικίλες μαρτυρίες του Αγώνα, τείνουν να θεωρούν τη σειρά σωστή ενημέρωση πάνω στις πηγές που είδαν έκτοτε το φως της δημοσιότητας. Η Παλιγγενεσία των Ελλήνων συγκεντρώνει περισσότερες μαρτυρίες από ό,τι ολόκληρη η υπόλοιπη Ιστορία της Ελλάδος του 19ου αιώνα. Ελάχιστοι, δυστυχώς, από τους διαμαρτυρόμενους για την εκπομπή έχουν εγκύψει στην ανάγνωση ευπρόσιτων έργων όπως των Κασομούλη, Φωτάκου, Μακρυγιάννη, Τερτσέτη, Σπ. Τρικούπη, Κανέλλου Δεληγιάννη, Παλαιών Πατρών Γερμανού, Γενναίου Κολοκοτρώνη και τόσων άλλων. Αν το είχαν επιχειρήσει θα διαπίστωναν ότι πολλοί από τους μύθους που υιοθετούν οι ανώριμοι ενήλικες είναι εξαιρετικά ευάλωτοι:

α) Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ήταν αδύνατο να βρίσκεται ταυτόχρονα στην Πάτρα, όπου σήκωσε την σημαία της Επανάστασης και στα Καλάβρυτα, με διαφορά ολίγων ημερών (δεν υπήρχε τότε ο οδοντωτός σιδηρόδρομος).

β) Πώς είναι δυνατό να απαγορεύονταν τα σχολεία στους «απίστους» και να έχει γεμίσει η Ελλάδα σχολεία κατά τις παραμονές της Επανάστασης; Η προσήλωση των ενηλίκων στην παιδική ουτοπία, δεν είναι μόνο αντιδεοντολογική για την επιστήμη της Ιστορίας, αλλά καθυστερεί και την ωρίμανση της κοινωνίας γενικότερα.

Η πρόσφατη επικριτική ανακοίνωση ακαδημαϊκών της Αθήνας είναι διατυπωμένη σε προβληματική γλώσσα που δηλώνει εσωτερικές διαφωνίες: «Προκειμένου να επιχειρηθεί η συνολική επιστημονική θεώρηση του αγώνα, θα όφειλαν (;) να υπογραμμιστούν όσοι παράγοντες συνετέλεσαν κυρίως, σε συνάρτηση και με τον γεωγραφικό χώρο (;) στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων…». Περισσότερο στρωτή είναι η ακόλουθη φράση: «Είναι απαράδεκτη η σύνδεση της έννοιας του έθνους με την έννοια του κράτους, η πρώτη ουδόλως προϋποθέτει στην ελληνική περίπτωση, την ύπαρξη της δεύτερης». Αν οι έγκριτοι ακαδημαϊκοί (οι οποίοι φαίνεται να αγνοούν την έννοια του έθνους-κράτους το οποίο γεννήθηκε το 1821) μας υποδείξουν το σημείο της τηλεοπτικής σειράς ή των βιβλίων του ΣΚΑΪ για το 1821, όπου λέγεται ότι η έννοια του έθνους προϋποθέτει την ύπαρξη του κράτους, θα κερδίσουν χρυσό ρολόι έκαστος.

Οι κ.κ. Θεοδωράκης, Π. Κρητικός, Παπαθεμελής, Κανέλλη, Καργάκος και οι ακαδημαϊκοί, μεταξύ άλλων, έχουν βέβαια κάθε δικαίωμα να εκφράζουν τη δικιά τους αντίληψη για το «1821», αλλά θα έπρεπε ως δημοκράτες να μην αρνούνται το δικαίωμα αυτό και σε έγκυρους ιστορικούς. Αλλωστε, η παρακολούθηση των εκπομπών δεν είναι υποχρεωτική και μάλιστα τόσο αργά τη νύχτα. Ο κ. Καργάκος δήλωσε σε συνέντευξή του σε τηλεοπτικό σταθμό (η οποία φυλάσσεται στο Διαδίκτυο) ότι δεν σκόπευε να αναλώσει τον πολύτιμο χρόνο του για να παρακολουθήσει την επίμαχη σειρά, όμως διέθεσε κάμποση ώρα σε ενδελεχή επικριτικό σχολιασμό του θεάματος που αγνοούσε. Τα παραλειπόμενα της σειράς περιλαμβάνουν πολλά διασκεδαστικά επεισόδια. Ενα τέτοιο μου περιέγραψε γνωστός που συνταξίδευε από τη Θεσσαλονίκη σε τρένο με στρατιωτικό, ο οποίος σχολίαζε δυσμενώς τη σειρά και τον γράφοντα. «Φαίνεται ότι είναι Τούρκος από τα μάγουλά του», κατέληξε για την μετριότητά μου. Ε, λοιπόν τον προκαλώ να μου αποκαλύψει μέσω «Καθημερινής» το πώς έφτασε στο βαθυστόχαστο αυτό συμπέρασμα που θα ταράξει την σχολή των φυσιογνωμιστών (καημένε Λομπρόζο), ή αλλιώς θα αποκαλύψω στους αναγνώστες το κάθε άλλο παρά ελληνικό του όνομα. Αυτά παθαίνουν όσοι αρνούνται να ωριμάσουν.

*Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 24/04/2011