Του Δημήτρη Μπουραντά*
Η ευθεία πορεία της χώρας προς τη σημερινή εφιαλτική κατάσταση της οικονομικής και πολιτικής χρεοκοπίας ήταν φανερή, αφού τόσα χρόνια, η συσσώρευση του χρέους ήταν διαρκής, παρά τις ευνοϊκές συγκυρίες της διεθνούς οικονομίας και της κατάρρευσης των σοσιαλιστικών χωρών. Το πολιτικό σύστημα, βεβαίως, έχει την κύρια ευθύνη αυτής της πορείας. Οι επιλογές του, σαφώς, ήταν ορθολογικές, αφού αυτή η πορεία εξυπηρετούσε τους στόχους και τις καριέρες του πολιτικού προσωπικού, τα κομματικά συμφέροντα και τα συμφέροντα όσων του πρόσφεραν την υποστήριξή τους.
Ηταν, όμως, μη ορθολογικές οι επιλογές και οι συμπεριφορές όλων εκείνων που εκτιμούσαν ότι αυτή η καταστροφική πορεία ήταν σε βάρος των συμφερόντων της χώρας και των δικών τους, ανέχτηκαν το πολιτικό σύστημα και τους υποστηρικτές του, αδράνησαν και δεν άσκησαν τη δύναμη επιρροής τους για μια διαφορετική πορεία οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Ως παρελθόν, όλα αυτά που έχουν πλέον αξία μόνο για λόγους μάθησης και αποφυγής των ίδιων λαθών στο παρόν και το μέλλον.
Για τις υγιείς πνευματικές, επαγγελματικές και επιχειρηματικές δυνάμεις του τόπου που δεν ταυτίζονται με το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα και συνειδητοποιούν τον κίνδυνο της «ελεύθερης πτώσης» της χώρας και των συνεπειών της για τις επόμενες δεκαετίες, το βασικό μάθημα είναι ότι δεν μπορούν πλέον να μένουν σε αδράνεια και παρατηρητές των γεγονότων. Τώρα, είναι η ώρα της εθνικής ευθύνη τους, αφού το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα αποδεικνύεται ανίκανο να σώσει το καράβι από τη δύνη της τρικυμίας και η εμπιστοσύνη των πολιτών, σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις, βρίσκεται στο ναδίρ. Εκτός από την έλλειψη ενός συνεκτικού και αποτελεσματικού σχεδίου, πάσχει από τεράστιο έλλειμμα διαχειριστικής ικανότητας (μάνατζμεντ), καθώς και από την έλλειψη εμπιστοσύνης από τους πολίτες της χώρας, τις ηγεσίες και τους λαούς των χωρών της Ε.Ε. Η ανάληψη αυτής της ευθύνης πρακτικά σημαίνει τα παρακάτω:
Πρώτον, μια ηγετική πρωτοβουλία από μια ομάδα ανθρώπων των οποίων το επαγγελματικό και κοινωνικό κύρος, οι θέσεις που κατέχουν σε οργανώσεις των κοινωνικών εταίρων (Δικαιοσύνη, Πανεπιστήμια, Επιμελητήρια, Επιστημονικές Ενώσεις, Επιχειρήσεις, ΣΕΒ, ΜΜΕ, Ιδρύματα, Κοινωνικούς θεσμούς, (ακόμη και Ελληνες της διασποράς) και οι δυνατότητές τους επιτρέπουν να συνασπίσουν τις υγιείς επιχειρηματικές, επαγγελματικές και πνευματικές δυνάμεις, στη βάση του εθνικού στόχου για την έξοδο από την οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση καθώς και για τον ολικό επαναπροσδιορισμό της χώρας.
Δεύτερον, το προηγούμενο προϋποθέτει την κοινή κατανόηση των δεδομένων του εθνικού προβλήματος και τη συμφωνία στο σωστό ορισμό του. Ενδεικτικά τα δεδομένα του εθνικού προβλήματος εκτός της κρίσης του χρέους είναι:
- Η δυναμική της παγκόσμιας και, κυρίως, της ευρωπαϊκής κρίσης και του συσχετισμού συμφερόντων μεταξύ των χωρών καθώς και η αδύναμη και εξαρτημένη θέση της χώρας μας στο πλαίσιο αυτής.
- Η ανικανότητα του πολιτικού συστήματος να διαμορφώσει και να υλοποιήσει αποτελεσματικά σχέδια εξόδου από την κρίση και οικονομικής ανάπτυξης.
- Η ανικανότητα του κράτους να ανταποκριθεί στις ευθύνες του για τη διαμόρφωση και την αποτελεσματική υλοποίηση πολιτικών και μέτρων.
- Το αρνητικό κλίμα και η κατεστημένη νοοτροπία σε μεγάλο μέρος των πολιτών.
- Οι αντιστάσεις στις αλλαγές των κατεστημένων και οργανωμένων συμφερόντων με την πάγια συμπεριφορά «κερδίζουμε – χάνουν».
- Η χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας συνολικά, αλλά και η ύπαρξη αρκετών ανταγωνιστικών και εξωστρεφών επιχειρήσεων καθώς και η ύπαρξη ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων λόγω του φυσικού, του ορυκτού και του ανθρώπινου «πλούτου» και της γεωπολιτικής θέσης της χώρας.
- Η ύπαρξη οικονομικού πλούτου σε ένα ικανό ποσοστό του πληθυσμού (περίπου το 1/3) που συσσωρεύτηκε λόγω της φοροδιαφυγής και του παράνομου πλουτισμού.
- Η ύπαρξη σημαντικής δημόσιας περιουσίας που μένει ανεκμετάλλευτη για δεκαετίες.
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, το εθνικό πρόβλημα μπορεί να ορισθεί ως εξής: «Πώς ν’ αντιμετωπίσουμε την κρίση του χρέους μέσω της μείωσης των ελλειμμάτων και της ταυτόχρονης ανάπτυξης, εξασφαλίζοντας την κοινωνική δικαιοσύνη και συνοχή». Προφανώς, αυτός ο ορισμός διαφέρει εντελώς από τον ορισμό της κυβέρνησης που είναι το «πώς ν’ αντιμετωπίσουμε τη κρίση μέσω της μείωσης των ελλειμμάτων». Στον ορισμό που προτείνω, μπορεί να υπάρξει η συναίνεση (όχι συμβιβασμός) των δυνάμεων που προανέφερα αν κυριαρχήσει, βεβαίως, η λογική του «κερδίζω – κερδίζεις» και είναι προτεραιότητα το εθνικό συμφέρον, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Τρίτον, με βάση τον προηγούμενο ορισμό του προβλήματος, η πρωτοβουλία μπορεί να διαμορφώσει ένα σχέδιο πολιτικής και μέτρων, εστιασμένο σε μετρήσιμα, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και ένα μηχανισμό παρακολούθησης – ελέγχου (follow up). Σημαντική θέση σε ένα τέτοιο σχέδιο πρέπει να έχουν μέτρα για τη δραστική μείωση της φοροδιαφυγής (και αναδρομικά), την στήριξη της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας καθώς και της ανελέητης πάταξης και τιμωρίας της διαφθοράς (και αναδρομικά).
Τέταρτον, η άμεση και ταχύτατη υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου απαιτεί τον σχεδιασμό αποτελεσματικών έκτακτων (ad hoc) δομών και μηχανισμών, αφού το υφιστάμενο κράτος είναι ανίκανο ν’ ανταποκριθεί.
Πέμπτον, η πρωτοβουλία ασκώντας αποτελεσματική ηγεσία, μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών με έναν ειλικρινή και πειστικό λόγο, δημιουργώντας την «αίσθηση του κατεπείγοντος» (sense of urgency) και ταυτόχρονα προτείνοντας ένα αισιόδοξο και ρεαλιστικό όραμα.
Εκτον, έχοντας εξασφαλίσει τα προηγούμενα, μπορεί, είτε να ζητήσει τη λαϊκή ψήφο ως μια νέου τύπου πολιτική δύναμη, είτε να ζητήσει από τη Βουλή την ανάθεση της διακυβέρνησης της χώρας για όσο διάστημα χρειαστεί. Είναι αυτονόητο ότι σε όσους ανατεθεί ένα τέτοιο δύσκολο και πολύπλοκο έργο, πρέπει να διαθέτουν πολύχρονη και αξιόλογη εμπειρία μάνατζμεντ και ηγεσίας, να είναι ακέραιοι χαρακτήρες και να μην έχουν ως κίνητρο τη διασημότητα, τη φήμη, την εξουσία, την πολιτική καριέρα και τον πλουτισμό. Στη συνέχεια, μπορεί να διαπραγματευθεί με τους εταίρους της Ε.Ε. και τους δανειστές, αλλά και άλλους δυνητικούς στρατηγικούς συνεργάτες (μειώνοντας την εξάρτηση), ώστε να επιτύχει ένα πλαίσιο συμφωνίας με τη λογική προφανώς του «κερδίζετε – κερδίζουμε».
Αναμφισβήτητα, όλα τα προηγούμενα αποτελούν γενικές στρατηγικές ιδέες που χρήζουν εξειδίκευσης και συγκεκριμενοποίησης. Βεβαίως, δεν υπάρχουν συνταγές και εύκολες λύσεις. Από την άλλη μεριά όμως, η αδράνεια και μη ανάληψη της ευθύνης από την επιχειρηματική, επαγγελματική και πνευματική ελίτ της χώρας θα αποτελεί ένα μέρος του εθνικού προβλήματος και μια αιτία της πιθανής ελεύθερης πτώσης και των θλιβερών συνεπειών για αρκετές δεκαετίες. Γι’ αυτό, στόχος αυτών των ιδεών είναι ν’ αποτελέσουν μια πρόκληση και ταυτόχρονα μια πρόσκληση για όσους πιστεύουν σε μια τέτοια πρωτοβουλία και μπορούν να συμβάλλουν.
*Ο κ. Δημήτρης Μπουραντάς είναι συγγραφέας, καθηγητής Μάνατζμεντ και Ηγεσίας, δ/ντής των Μεταπτυχιακών Executive MBA & Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 26/03/2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου