Του Μάριο Τρόντι
Η εργασία και οι εργαζόμενοι περιθωριοποιήθηκαν στην αντεπαναστατική αφήγηση που μας επιβλήθηκε στον νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό κύκλο, ο οποίος, σήμερα, ίσως και εξαιτίας αυτού, βρίσκεται σε κρίση.
Να ξαναρχίσουμε από την εργασία; Θα προτιμούσα την φράση: η εργασία στο κέντρο του πεδίου. Το πεδίο είναι η κοινωνική ανάλυση και η πολιτική πρωτοβουλία. Οφείλουμε να επιστρέψουμε στη «μελέτη» της εργασίας, να ξανακάνουμε την εργασία προνομιακό χώρο των αγώνων μας.
Η παρούσα φάση της καπιταλιστικής κρίσης ευνοεί την ανάπτυξη αυτής της πολιτικο-πολιτισμικής αποστολής.
Ας επιμείνουμε για λίγο σε αυτό το τελευταίο σημείο. Στα χρόνια που μόλις πέρασαν, ουσιαστικά κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών, μας είχε δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση ότι ο καπιταλισμός είχε πάρει την τελειωτική του μορφή, μορφή την οποία χαρακτήριζε η θριαμβεύουσα νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Είχαμε κλείσει στην αποθήκη την μαρξική ανάγνωση του κεφαλαίου, όχι μόνο ως ανάπτυξη, αλλά και ως κρίση. Είχαμε λησμονήσει ακόμα και την θεωρία του Σουμπέτερ για τους οικονομικούς κύκλους.
Η κυκλική κίνηση της παραγωγήςκυκλοφορίας του κεφαλαίου- ανάπτυξη, στασιμότητα, υποχώρηση, επιστροφή σε νέα επίπεδα, με νέες μορφές, της ανάπτυξης- αυτή είναι ιστορία, και μάλιστα σύγχρονη ιστορία. Και γίνεται κατανοητό πώς, σε εποχές κατάργησης, διά διαταγμάτων, της ιστορίας, έγινε δυνατόν να διαπράξουμε τέτοια γραμματικά σφάλματα.
Το άλλο σφάλμα, αυτή τη φορά συντακτικό, είναι ότι ο καπιταλισμός δεν είναι μόνο εμπόρευμα-χρήμα, δηλαδή εμπόριο-χρηματιστηριακή οικονομία, είναι κυρίως παραγωγή εμπορευμάτων μέσω εμπορευμάτων, όπως μας δίδαξε κάποτε ο Σράφφα. Δηλαδή, η εργασία, ναι, σήμερα: αλλά η εργασία μέσα στην κρίση.
Και η κρίση πρέπει να ειδωθεί ταυτόχρονα και στις δυο όψεις της, αυτή της κοινωνικής κατάρας, για την εξαθλίωση που επιφέρει στις συνθήκες ζωής των εργαζομένων, αλλά και αυτή της πολιτικής ευκαιρίας, για την ευκαιρία που προσφέρει στην επανεκκίνηση μορφών πάλης και οργάνωσης. Το πρόβλημα, τώρα, είναι οι εγγυήσεις του εισοδήματος σε μια φάση έλλειψης εργασίας. Και τα παλιά, αγαπημένα κοινωνικά αντικραδασμικά συστήματα, τα διάφορα ταμεία ανεργίας και πρόνοιας, δεν αρκούν πια: τόσο λόγω της ανεπαρκούς διαθεσιμότητας πόρων, ιδιωτικών και δημόσιων, όσο και εξαιτίας της εμφάνισης συνθηκών εργασίας επισφαλών, αφανών, ορισμένου χρόνου, και άρα μη εγγυημένης εργασίας.
Η πολιτική ευκαιρία της κρίσης μας δίνεται από την έναρξη, πιθανή τώρα πια, μιας εκστρατείας για την αναδιανομή του εισοδήματος. Το ωραίο και βαθύ σύνθημα του νεολαιίστικου-φοιτητικού κινήματος «δεν θα πληρώσουμε εμείς την κρίση σας» θα πρέπει να υιοθετηθεί κι από τα συνδικάτα.
Σε τελική ανάλυση, αν το ζήτημα της εργασίας ξαναγίνεται κεντρικό, η πάλη για τον μισθό ξαναγίνεται στρατηγική. Αυτό είναι το βήμα της πολιτικής συνειδητοποίησης που η αριστερά οφείλει να κάνει, εδώ και τώρα. Εάν το κάνει, θα ξαναγεννηθεί. Αν δεν το κάνει, θα εξαφανιστεί. Υπ’αυτή λοιπόν την έννοια: η εργασία λέξη-κλειδί. Είναι μια ευκαιρία ανάπτυξης της παρουσίας των εργαζομένων στη συγκυρία της καπιταλιστικής κρίσης. Γιατί είναι μια λέξη που έρχεται από μακριά και πηγαίνει μακριά. Είναι επίκληση ενός ένδοξου παρελθόντος, πάλης και οργάνωσης, καθόσον αναδύεται από την μεγάλη ιστορία του εργατικού κινήματος. Κι όχι μόνο αυτό: γιατί στη σύγκρουση του μετώπου της εργασίας εναντίον της ολότητας του κεφαλαίου βρίσκεται η παρακαταθήκη του καλύτερου κομματιού της νεότερης ιστορίας. Είναι αυτός, τελικά, ο λόγος του μίσους για την ιστορία που έχουν οι κυρίαρχες τάξεις. Η λέξη «εργασία», όμως, αναφέρεται κυρίως στο μέλλον, διότι οι μετασχηματισμοί της εργασίας σημαδεύουν, σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, την ανθρώπινη ανάπτυξη, διασφαλίζουν, αυτοί πάλι, ακόμα και μέσα στην κρίση, τον πλούτο των εθνών, κυβερνούν στην πραγματικότητα τον εκσυγχρονισμό και την παγκοσμιοποίηση. Δεν είναι αληθές ότι η εργασία είναι πια κάτι περιθωριακό στη ζωή των ανθρώπων, δεν είναι αλήθεια ότι οι εργαζόμενοι είναι πια περιθωριακοί στο κοινωνικό κύκλωμα εμπόριο-κατανάλωση. Αυτό το καταλαβαίνει πια, ακριβώς λόγω της κρίσης, το απομονωμένο άτομο, όταν αποβάλλεται από την εργασιακή διαδικασία, αλλά και η εθνική και διεθνής κοινότητα, όταν βλέπει να κατρακυλά, σε μαζικό επίπεδο, η ζήτηση εμπορεύματος.
Η εργασία και οι εργαζόμενοι περιθωριοποιήθηκαν στην αντεπαναστατική αφήγηση που μας επιβλήθηκε στον νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό κύκλο, ο οποίος, σήμερα, ίσως και εξαιτίας αυτού, βρίσκεται σε κρίση. Η εργασία στην παραγωγή του κεφαλαίου δεν μπορεί να περιθωριοποιηθεί. Έτσι λοιπόν, εδώ ανοίγει, ή μάλλον ξανανοίγει, ένα αχανές πεδίο, πεδίο ταυτόχρονα έρευνας και παρέμβασης.
Η εργασία είναι, στο σημείο αυτό, ένα πολυδιάστατο πεδίο. Έχει περισσότερη σημασία το γεγονός της διάρθρωσης παρά αυτό της συγκέντρωσης, περισσότερο η αποσπασματικότητα παρά η επαναληπτικότητα, περισσότερο η επισφάλεια παρά η ασφάλεια, και αναδύεται η επινοητικότητα δίπλα στην αλλοτρίωση, η ευφυΐα δίπλα στον μόχθο, ακόμα και η επιχειρηματικότητα δίπλα στην υπαλληλία. Είναι ένα πρωτόγνωρο, ανεξερεύνητο πεδίο, μιας κοινωνικής και διανοητικής συνέρευνας, μιας κοινωνιολογικής, ανθρωπολογικής, ψυχολογικής ανάλυσης, κι είναι ένα πεδίο μιας νέας οργάνωσης, για τα νέα υποκείμενα της πολιτικής διαμάχης. Για να εξερευνήσουμε ορθά αυτά τα πεδία χρειάζεται να βρούμε ισχυρά πολιτισμικά εργαλεία. Και να μάθουμε να τα χρησιμοποιούμε για την πραγματοποίηση του αγώνα. Γνωρίζοντας ότι αυτός που κατάφερε να αναδυθεί ξανά από το ποτάμι είναι υποχρεωμένος να κολυμπήσει κόντρα στο ρεύμα.
Μετάφραση: Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης
Δημοσιεύθηκε στο www.sinistrainrete.info 17/10/2010
και στο http://www.rednotebook.gr 28/12/2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου