...

...

Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2011

Κερδισμένοι και χαμένοι των εξεγέρσεων

Του Λουκά Tσούκαλη*

Σύμφωνα με τη θεωρία του χάους, το πέταγμα της πεταλούδας στην Κίνα μπορεί να προκαλέσει τυφώνα σε άλλες ηπείρους. Φαίνεται ότι έτσι γίνεται καμιά φορά και στην πολιτική. Η απόφαση ενός νεαρού πλανόδιου πωλητή στην Τυνησία να αυτοπυρποληθεί, έσχατη εκδήλωση απόγνωσης σε μια δικτατορία όπου λίγοι περνούσαν πολύ καλά και η μεγάλη πλειοψηφία, κυρίως των νέων, αναζητούσαν με μεγάλη δυσκολία τρόπους για να επιβιώσουν, οδήγησε στην κατάρρευση του καθεστώτος του Μπεν Αλι.
Και τώρα έρχεται η σειρά του Αιγύπτιου δικτάτορα Μουμπάρακ, στυλοβάτη της «πολιτικής σταθερότητας» στην ευρύτερη περιοχή. Πιθανόν να ακολουθήσουν κι άλλοι...
Ολόκληρος ο αραβικός κόσμος ζει σε αυταρχικά/δικτατορικά καθεστώτα που προσπαθούν να βάλουν στον γύψο κοινωνίες που ασφυκτιούν. Οι Παλαιστίνιοι δοκίμασαν ελεύθερες εκλογές χωρίς ελεύθερο κράτος πριν από μερικά χρόνια, αλλά η λαϊκή ετυμηγορία δεν άρεσε σε πολλούς. Στο Ιράκ, η Αμερική προσπάθησε να επιβάλει τη δημοκρατία με τα τανκς. Μετά την εκατόμβη που ακολούθησε, το αποτέλεσμα παραμένει αμφιλεγόμενο, για να το πούμε διπλωματικά. Ο φονταμενταλισμός λειτουργεί ως φόβητρο για όσους επέλεξαν να στηρίξουν δικτατορίες με απώτερο στόχο την ομαλή ροή του πετρελαίου στις δυτικές αγορές και την ασφάλεια του Ισραήλ. Αλλά ο φόβος του φονταμενταλισμού κινδυνεύει να μετατραπεί σε αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία.
Η πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή υφίσταται δεινή ήττα. Ο πρόεδρος Ομπάμα προσπαθεί να κάνει απότομη στροφή την τελευταία στιγμή, παίρνοντας το μέρος των δημοκρατικών δυνάμεων, κλείνοντας όμως και το μάτι στον αιγυπτιακό στρατό. Θέλει να επηρεάσει τις εξελίξεις, αν και ο αντι-αμερικανισμός πάει βαθιά και έχει συγκεκριμένα αίτια. Η κατάρρευση δικτατορικών καθεστώτων που οι ΗΠΑ είχαν στηρίξει θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει τον πρόεδρο Ομπάμα να τολμήσει όσα δεν τόλμησε μέχρι σήμερα, αναγνωρίζοντας, έστω και καθυστερημένα, ότι η αμερικανική πολιτική στην ευρύτερη περιοχή είναι αδιέξοδη.
Δεν βγαίνουν κερδισμένοι ούτε οι Ευρωπαίοι, κυρίως οι πρώην μεγάλες δυνάμεις που είχαν και αυτές επενδύσει στην «πολιτική σταθερότητα», στηρίζοντας δικτατορικά καθεστώτα. Οι σταθερά επαναλαμβανόμενες διακηρύξεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοκρατίας στην περιοχή έμοιαζαν δυστυχώς με φύλο συκής. Αναγκαία καμιά φορά η Ρεαλπολιτίκ, αρκεί να βλέπεις πέρα από τη μύτη σου.
Το Ισραήλ βγαίνει επίσης χαμένο. Οι ισραηλινές κυβερνήσεις είχαν επενδύσει κι αυτές στη διατήρηση μετριοπαθών πλην δικτατορικών καθεστώτων σε γειτονικές χώρες του αραβικού κόσμου. Κάποτε ίσως καταλάβουν ότι η ειρηνική συμβίωση με τους Αραβες γείτονες προϋποθέτει παραχωρήσεις και από τη δική τους πλευρά. Δεν αρκούν η επιβολή της στρατιωτικής ισχύος μαζί με την ανοχή που προσφέρουν οι δικτάτορες με αντάλλαγμα τη δική τους επιβίωση.
Ο αραβικός κόσμος μπορεί να βγει πολλαπλά κερδισμένος από αυτές τις εξελίξεις. Κερδισμένη βγαίνει και η Τουρκία του Ερντογάν, που έστειλε σε ανύποπτο χρόνο ηχηρό μήνυμα με αποδέκτες πολλούς Αραβες, έστω κι αν δεν πολυάρεσε τότε το μήνυμα στις κυβερνήσεις τους. Τώρα είναι μάλλον έτοιμη να δρέψει τα οφέλη.

*Ο κ. Τσούκαλης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ
Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 06/02/2011

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου