...

...

Σάββατο 26 Φεβρουαρίου 2011

Οικονομική κρίση και επένδυση στη γνώση

Του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΜΑΡΑΒΕΓΙΑ*

Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία γρήγορα εξελίχθηκε σε μείωση της ζήτησης και της παραγωγής, προκάλεσε σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., και πολύ περισσότερο στη χώρα μας, μείωση των δημόσιων εσόδων, η οποία χωρίς ανάλογη μείωση των δημόσιων δαπανών είχε ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και του χρέους.
 Στην Ελλάδα, το 2009, το έλλειμμα ξεπέρασε το 14% και το χρέος το 120% του ΑΕΠ. Στις συνθήκες αυτές, η αξιοπιστία της χώρας μας εξανεμίσθηκε και το κόστος του δανεισμού της Ελλάδας από τις διεθνείς αγορές εκτινάχθηκε σε δυσθεώρητα ύψη. Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός σωτηρίας από την «τρόικα» ήταν μια λύση στο πρόβλημα του δανεισμού, που συνοδεύτηκε, όμως, με όρους δημοσιονομικής λιτότητας και, το χειρότερο, από μεγάλες περικοπές στις δημόσιες επενδύσεις σε όλους τους τομείς ανεξαιρέτως. Η δυσκολία περιορισμού της φοροδιαφυγής και γενικότερα η αδυναμία αύξησης των δημόσιων εσόδων από την άμεση φορολογία, παρά τις αυξήσεις των έμμεσων φόρων, οδήγησε σε ακόμη μεγαλύτερη μείωση των δημόσιων δαπανών. Επειδή οι λειτουργικές δαπάνες είναι συχνά ανελαστικές στη μείωσή τους, η λύση, προκειμένου να περιορισθούν οι συνολικές δημόσιες δαπάνες, είναι η όλο και μεγαλύτερη μείωση των δημόσιων επενδύσεων.
Αναπόφευκτα, όλες αυτές οι μειώσεις των δημόσιων δαπανών έχουν οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε μεγάλη ύφεση. Η πιο ρεαλιστική προοπτική εξόδου απ' αυτή την κατάσταση, δηλαδή μέσω των ιδιωτικών επενδύσεων, προϋποθέτει ότι τα παραγόμενα προϊόντα και οι υπηρεσίες θα είναι διεθνώς ανταγωνιστικά, μέσα στις σημερινές συνθήκες σχεδόν ελεύθερου διεθνούς εμπορίου. Ομως, η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας, όπως η ελληνική, που δεν στηρίζεται στο φθηνό εργατικό δυναμικό, εξαρτάται κυρίως από δύο παράγοντες: 
α) Την ποιότητα και τον προσανατολισμό της εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού. 
β) Την ποιότητα της έρευνας και την εφαρμογή των αποτελεσμάτων της στην παραγωγική διαδικασία. 
Υπάρχουν παραδείγματα λιγότερο αναπτυγμένων χωρών, όπως η χώρα μας, που στηρίχθηκαν στην εκπαίδευση και την έρευνα, δηλαδή στη γνώση, και κατόρθωσαν να βελτιώσουν τις παραγωγικές επιδόσεις τους και να παράγουν διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα. Στην Ευρώπη το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Φιλανδία. Οι χώρες αυτές ακόμη και σε συνθήκες οικονομικής κρίσης αύξησαν τις επενδυτικές δαπάνες τους στην εκπαίδευση και στην έρευνα, ακολουθώντας μια μακροπρόθεσμη στρατηγική εξόδου από την οικονομική κρίση. 
Στην Ελλάδα η μείωση των δημόσιων δαπανών, λειτουργικών και επενδυτικών, φαίνεται να μην αφορά την έρευνα, αλλά περιλαμβάνει την εκπαίδευση κυρίως την ανώτατη (ΑΕΙ), ενώ θα έπρεπε όχι μόνο ο τομέας αυτός να εξαιρεθεί από περικοπές, αλλά αντίθετα να ευνοηθεί σε μια προσπάθεια δημιουργίας προϋποθέσεων για έξοδο από την κρίση, όπως έκαναν και κάνουν άλλες χώρες. Προφανώς μέσα στην τρέχουσα οικονομική κρίση η διατήρηση ή/και η αύξηση των δημόσιων δαπανών για την εκπαίδευση και για την έρευνα στη χώρα μας πρέπει, όπως γίνεται σε άλλες χώρες, να συνοδεύεται από προϋποθέσεις αξιολόγησης και πιστοποίησης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και της διεξαγόμενης έρευνας. Πρέπει επίσης, με βάση το παράδειγμα των άλλων χωρών, τόσο η εκπαίδευση όσο και η έρευνα να συνδέονται στενά και να εξυπηρετούν τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας, ώστε να μεγιστοποιείται το αναπτυξιακό τους αποτέλεσμα.

*Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Δημοσιεύθηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 24/10/2010

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου