Περιβάλλον; Τώρα με την κρίση;

Του Θεοδόση Π. Τάσιου*

Η ένσταση ακούγεται εύλογη, αλλά δεν είναι. Θα προσπαθήσουμε να υποδείξουμε εδώ οτι, αντιθέτως, τώρα είναι ευκαιρία να πιάσουμε τον ταύρο απ΄ τα κέρατά μας. Οι έμμονες πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη κι οι έμμονες πυρκαγιές στην Νότια Ευρώπη (στατιστικώς προβλεπόμενες απ΄ τα μαθηματικά προσομοιώματα της κλιματικής αλλαγής) δοκιμάζουν ήδη τα όρια των τοπικών Οικονομιών. Ενώ οι πλημμύρες του Πακιστάν είναι μια οικονομική πρόκληση σε παγκόσμια κλίμακα.

Ήδη, μεγάλες διεθνείς Τράπεζες και μεγάλες Ασφαλιστικές κι Αντασφαλιστικές Εταιρείες, έχουν επανειλημμένως συμμετάσχει (απ΄ το 1995) σε ειδικά οργανωμένες Συναντήσεις-των, με μοναδικό θέμα τις επί των αγορών συνέπειες των απειλουμένων μέγα πτωχεύσεων, εξαιτίας της κλιματικής ανασφάλειας στα Τρόφιμα, στο Νερό και στην Υγεία. (Και δεν έχουν ακόμη αρχίσει να λογαριάζουν τις συντριπτικές συνέπειες της βαθμιαίας ανόδου της στάθμης της θάλασσας.)

Τι είναι όλες αυτές οι δυσθεώρητες (έως ανέφικτες) δαπάνες που θα κληθούν να πληρώσουν τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας; Μην κάνομε την πάπια· είναι κεφαλαιοποιημένο όλο το επί έναν αιώνα αχρεωστήτως δαπανηθέν απ΄ τους πατεράδες και τους παππούδες-μας κόστος κατανάλωσης περιβαλλοντικών αγαθών. Τώρα που φράκαρε ο Πλανήτης, τώρα πληρώνουμε. Απλά πράματα. 

Υπάρχουν όμως και τα καλά νέα από τους Πιστωτές μας: «Σας δίνομε προθεσμία, λέει. Αντί για τις όλο και μεγαλύτερες καταστροφές ανά 5-ετίαν, 10-ετίαν, 30-ετίαν, και τις αντίστοιχες ασήκωτες δαπάνες- αρχίστε να πληρώνετε από αύριο το πρωί, σε μικρότερες δόσεις και με διακανονισμό: 1 σήμερα, αντί για 5 μεθαύριο. Η προσφορά ισχύει μόνον αν αρχίσετε αμέσως». Κι είναι θέμα πολιτικής ρύθμισης η δίκαιη κατανομή των πρόσθετων αυτών δαπανών στους σχετικώς πλουσιότερους πολίτες. Η δυσχέρεια εν προκειμένω είναι ότι δεν διαθέτουμε ενιαίο παγκόσμιο Διαπραγματευτή, εξουσιοδοτημένο να νομοθετεί κιόλας. Γι΄ αυτό το πάμε με το πες-πες, απ΄ το Ρίο, στο Κυότο, απ΄ το Κυότο στην Κοπεγχάγη- κι από ημίμετρα σε ημίμετρα. Παρά ταύτα, κάτι γίνεται· οι Λαοί ξυπνάνε. Κι η Ευρώπη πρώτη- και μπράβο της. (Αυτή, «των μονοπωλίων», ξέρετε). Τώρα, κόντρα στα συμφέροντα των Πετρελαιάδων, πάμε για μείωση εκπομπών CΟ2 30% (όχι μόνο 20%) για το 2020, εν σχέσει με το 1990. Και λένε οι τρεις ισχυρότεροι Υπουργοί Περιβάλλοντος «τώρα θα μας κοστίσει λιγότερο η εντονότερη μείωση, λόγω των ήδη μειουμένων εκπομπών κατά την ύφεση, καθώς και λόγω της αναμενόμενης αύξησης της τιμής του πετρελαίου». 

Η ίδια αύξηση κάνει ευχερέστερη και την αλλαγή των επενδυτικών προτύπων προς την κατεύθυνση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και προς την αγορά άνθρακα χαμηλών εκπομπών. Έτσι εξηγείται γιατί η σκληρότερη (οικονομικής εμπνεύσεως) ηγέτης κυρία Μέρκελ δήλωνε τον περασμένο Αύγουστο ότι η Γερμανία θα καλύψει το 100% των ενεργειακών αναγκών της με ανανεώσιμες πηγές, το 2050. Τρέμε ΟΠΕΚ. 

Αυτές οι ειδήσεις που προέρχονται απ΄ τα πατριαρχεία του Καπιταλισμού αρκούν νομίζω για να επιβάλουν σιγή στις στερεότυπες φωνές «τώρα δεν έχομε λεφτά». Όντως: δεν έχομε πολύ χρήμα, έχομε όμως περισσότερο μυαλό- ας το αξιοποιήσουμε τώρα στο παρά πέντε. Κι είναι καλή η σύμπτωση και στη Χώρα-μας όπου αρχίζουμε να μαθαίνομε στην εξοικονόμηση ενέργειας στα σπίτια μας, νερού στις αρδεύσεις μας, κρέατος στις εισαγωγές μας- όλα οικονομικά και υγιεινά μαθήματα «χάρις» στην Κρίση. Ιδού και ένα άλλο ενδεικτικό παράδειγμα: Ποια Τράπεζα αύξησε τα κέρδη-της με την Κρίση; Απάντηση: Η Εcobanken- πού αλλού, στη Σουηδία. Το ίδιο όμως συμβαίνει και σε όμοιες Τράπεζες σε καμιά-δεκαριά άλλες χώρες. Τώρα θα παίρνομε δάνειο και θα βγάζουμε λεφτά απ΄ την «πλήρη διαλογή» και εκμετάλλευση των σκουπιδιών μας. Κι άσε και το κέρδος απ΄ τα πρόστιμα που θα γλυτώσουμε απ΄ την Ευρωπαϊκή Ένωση! 

Χρειάζεται άραγε επίλογος; 

Όχι· διότι οι λόγοι πλήθυναν πλέον. 

Όμως, ούτε και πολλές πράξεις μπορούν να γίνουν, αφού διαπιστώνουμε μεγάλο έλλειμμα Περιβαλλοντικής Παιδείας (των ενηλίκων εννοώ), για να μπορούμε να παραγάγουμε χειροπιαστά ηθοπολιτικά αποτελέσματα. Ιδού γιατί άφησα για το τέλος ένα προσχέδιο μ υ ή σ ε ω ς ενηλίκων στη γευσιγνωσία του κρασιού της Περιβαλλοντικής. Ιδού: 

α) Πρώτον, ελπίζω ότι η ιστορικοφιλολογική έρευνα των Γραφών θα επιτρέψει την αμφισβήτηση της γνησιότητας του χωρίου ΙΑ, 12-14 και 20-21 του κατά Μάρκον Ευαγγελίου, όπου (αν είναι δυνατόν) φέρεται ο γλυκύς Ιησούς να έχει ξηράνει μια συκιά επειδή, λέει, δεν είχε σύκα (παρ΄ όλον ότι ανεγνώριζε ότι «ου γαρ ήν καιρός σύκων»). Εξ άλλου, και οι πιστοί ρωμαιοκαθολικοί χριστιανοί θα πείσουν τον Πάπα να αναθεωρήσει την εμμονή-του κατά του οικογενειακού προγραμματισμού- για να σωθεί η Αφρική. 

β) Για να ΄ρθουμε τώρα στα καθ΄ ημάς, ήγγικεν η ώρα όπου ο υπουργός πολιτισμού, παρουσία ζωηρών δημοσιογράφων, θα συγκαλέσει δημόσια σύσκεψη όλων των Καναλαρχών- και εν ονόματι του Λαού (που λέει και το Σύνταγμα) θα τους ζητήσει να προσφέρουν δύο τρίλεπτα την ημέρα για την προβολή φιλοπεριβαλλοντικών μηνυμάτων (πολύ καλογυρισμένων- με την προσφορά του Συλλόγου των Ελλήνων Διαφημιστών). Το σύνθημα θα είναι «για μια 4-πλή βιωσιμότητα (Οικονομίας, Κοινωνίας, Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, αρρήκτως)». Ο,τι δεν έγινε λίγες ώρες πριν απ΄ το ναυάγιο του «Τιτανικού», μπορεί ωραιότατα να γίνει τώρα. Τώρα που ξέρομε. 

γ) Α, και κάτι άλλο: Να προξενέψουμε κάμποσες αδελφοποιήσεις ελληνικών με δανέζικες πόλεις- μπας και μας μάθουν το πώς καμαρώνουν όταν έξω απ΄ τα σπίτια-τους αναρτούν την πράσινη φιλοπεριβαλλοντική πινακίδα. Τι σωτήρια διαστροφή κι αυτή! Οι επιστήμονες της Συμπεριφοράς και της Οικονομίας τα ΄χουνε βάψει μαύρα: Πώς είναι δυνατόν, σου λέει, ένα απλό συναίσθημα («καμαρώνω») να εμπνέει πράξεις και κάποιες στερήσεις που επηρεάζουν τόσο αποφασιστικά το μέλλον ολόκληρου Πλανήτη... 

Δεν πειράζει· ποτέ δεν είν΄ αργά για να διορθώνουμε εμπειρικός τις λανθασμένες μηχανιστικές θεωρίες μας. δ) Τελικώς, όλα τούτα θα μας διευκολύνουν να ευτυχήσουμε γενικότερα, αλλάζοντας βιοτροπία (lifestyle που λέμε στα χωριά μας): Θα μυηθούμε σε θέματα που έως χθες τα σνομπάραμε, όπως - την ουσιαστική διάθεση χρόνου, - την ηδονή απ΄ το καθρέφτισμα στα μάτια του Άλλου, - τη μείωση της επιδειξιοκρατίας, - και τη διαφοροποίηση του Είναι από το Έχειν. 

Λίγο πειστικότερα επιχειρήματα, στην ομότιτλη διάλεξη στο Μέγαρον Ρlus, στις 19 Οκτωβρίου. 

*Ο κ. Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ 03/10/2010