...

...

Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου 2011

Ο φράχτης έχει πάντα κι άλλη πλευρά

Tης Mαρίας Kατσουνάκη

Η Αντρέα Μπάουερς είναι Αμερικανίδα εικαστικός και ακτιβίστρια. Ηρθε στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα για να παρουσιάσει το νέο έργο της «Οχι άλλος θάνατος» («Ni una muerte mas») στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η εγκατάσταση φιλοξενείται σε μια ολόκληρη αίθουσα. Θέμα της ο συνοριακός φράχτης που χωρίζει το Μεξικό από τις ΗΠΑ και έχει έκταση 3.141 χιλιόμετρα.
Παρά το γεγονός ότι επεκτείνεται διαρκώς και ενδυναμώνεται με ηλεκτρονικούς αισθητήρες και κάμερες τελευταίας τεχνολογίας, δεν φαίνεται ικανός να αποτρέψει τον αριθμό των μεταναστών που αναγκάζονται να διασχίσουν περισσότερα από 80 χιλιόμετρα με αβέβαιη κατάληξη. Η δημιουργός σε συνέντευξή της στην «Ελευθεροτυπία» (2/11) δηλώνει ότι «τελικά στην Αμερική δεν έχουμε λιγότερους μετανάστες, αλλά περισσότερους νεκρούς».
Η εγκατάσταση περιλαμβάνει και βίντεο με μαρτυρία του ακτιβιστή Ενρίκε Μορόνες, επικεφαλής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού «Border Angels», που δημιουργήθηκε το 1986 από ομάδες εθελοντών, οι οποίοι διασχίζουν την έρημο, τις ορεινές περιοχές και τα φαράγγια γύρω από το Σαν Ντιέγκο για να περιθάλψουν με νερό ή κουβέρτες τους αποκαμωμένους μετανάστες. Συχνά ανακαλύπτουν πτώματα.
Κατά μήκος του συνοριακού αυτού φράχτη, όμως, δρουν και άλλοι εθελοντές. Από δημοσίευμα της «Καθημερινής» (11/05) αντιγράφουμε: «Η αμερικανική πολιτική οργάνωση Μinuteman Corps αποφάσισε να πάρει τον νόμο στα χέρια της. Είχε παραγίνει το κακό με τους Μεξικανούς μετανάστες που περνούσαν παράνομα τα σύνορα με τις ΗΠΑ. Εξοπλισμένοι με φακούς, ασύρματους, και μικρά ελικόπτερα, οι εθελοντές-μέλη της οργάνωσης άρχισαν να περιπολούν συστηματικά κατά μήκος των συνόρων, αφού η ομοσπονδιακή αστυνομία δεν έκανε σωστά τη δουλειά της. Η οργάνωση έχει πάρει το όνομά της από ομάδες πολιτοφυλάκων κατά τη διάρκεια της αμερικανικής επανάστασης».
Ο «διάλογος» που αναπτύσσεται κατά μήκος του φράχτη δεν διαφέρει από ανάλογους διαλόγους που εξελίσσονται σε διάφορα σημεία του πλανήτη, όπου το θέμα της μετανάστευσης είναι οξύ. Η ευαισθησία χέρι χέρι με την οργή. Το θυμικό με την πολιτική βούληση, οι προτεινόμενες λύσεις με την απραξία. Όσο περνούν τα χρόνια και ο όγκος των μετακινούμενων πληθυσμών αυξάνεται, τόσο στις χώρες υποδοχής βαθαίνουν τα ρήγματα και οι αντιθέσεις. Μέχρι στιγμής οι διαπιστώσεις βαραίνουν προς την πλευρά της άρνησης: τι δεν λύνει το πρόβλημα.
Οι καλλιτέχνες που ασχολούνται με το μεταναστευτικό, άμεσα ή έμμεσα, είναι πολλοί και απλώνονται σε όλες τις μορφές έκφρασης: κινηματογράφο, θέατρο, εικαστικά... Στην γκρίζα, βρώμικη, καταθλιπτική και ανορθόγραφη Βαρκελώνη του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου («Biutiful»), Αφρικανοί και Κινέζοι λαθρομετανάστες ζουν την πραγματικότητα ως παραλλαγές θανάτου. Όσο και να προσπαθεί ο Μεξικανός σκηνοθέτης να ανοίξει δρόμους στο φαντασιακό, η ρεαλιστική εικόνα της πόλης δεν αφήνει κανένα περιθώριο διαφυγής. Η θάλασσα που αποτελεί τον ορίζοντα της πόλης ξεβράζει πτώματα Κινέζων λαθρομεταναστών. Ο τόσο φωτεινός, ιδανικός, τουριστικός προορισμός, λαβωμένος και απροσδόκητα σκοτεινός.
Η σφοδρότητα και η πυκνότητα που οι τέχνες αποτυπώνουν τη μετανάστευση δεν είναι επιλογή. Είναι συνθήκη. Ο ρόλος του «άλλου» γίνεται όλο και πιο οικείος γιατί οι όροι συγχέονται. Όπως ο εθελοντισμός έχει πολλά πρόσωπα, το ίδιο και ο ξένος. Ο Ισπανός κεντρικός ήρωας στο «Biutiful» είναι κι αυτός ανένταχτος. Βρίσκει καλύτερη επαφή με τους λαθρομετανάστες παρά με την οικογένειά του. Η Αντρέα Μπάουερς ή ο Ενρίκε Μορόνες συντάσσονται με εκείνους που βρίσκονται από την άλλη πλευρά του φράχτη.
Οι αποτυπώσεις της μετανάστευσης στην τέχνη ακολουθούν τον ασθματικό ρυθμό της πραγματικότητας. Ούτε προηγούνται ούτε έπονται. Είναι συντονισμένες, κινούνται παράλληλα. Μας βοηθούν να δούμε πτυχές που συγγενεύουν, που συναντώνται στη φτώχεια, στην ανέχεια ή στην εσωτερική εξορία. Οσο περισσότερο η τέχνη και η κοινωνία μιλούν για τους μετανάστες, ακόμη και όταν εξιδανικεύουν, οργίζονται ή χάνουν τον έλεγχο, το κέρδος είναι πολλαπλό. Και για την τέχνη και για την κοινωνία.

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή 6/02/2011

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου